ویروس HMPV چیست؟ | ویروس جدید چینی

ویروس HMPV یکی از عوامل مهم عفونت‌های دستگاه تنفسی در انسان است که نخستین بار در سال ۲۰۰۱ شناسایی شد. این ویروس به‌خصوص در کودکان خردسال، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف باعث بروز بیماری‌های متنوعی از جمله سرماخوردگی، برونشیت و ذات‌الریه می‌شود. با توجه به شیوع گسترده و شباهت علائم آن به سایر بیماری‌های تنفسی، شناخت کامل ویروس HMPV و راه‌های انتقال و پیشگیری آن اهمیت بالایی دارد.

به طور کلی با افزایش تماس‌های نزدیک و فصول سرد سال، خطر ابتلا به این ویروس بیشتر می‌شود و رعایت نکات بهداشتی و مراقبت‌های حمایتی نقش مؤثری در کاهش عوارض بیماری دارد. در این مقاله از داروخانه انصار، جهت ارتقاء شناخت و مقابله با این ویروس، به بررسی جامع ویروس HMPV، علائم بالینی، روش‌های انتقال، گروه‌های پرخطر و راهکارهای پیشگیری و درمان می‌پردازیم . تا انتهای این مقاله همراه ما باشید!

ویروس HMPV چینی چیست؟

ویروس HMPV که مخفف Human Metapneumovirus است، نخستین بار در سال ۲۰۰۱ توسط دانشمندان هلندی شناسایی شد. این ویروس تنفسی شباهت ژنتیکی زیادی با ویروس‌های پارامیکسوویروس، گروهی از ویروس‌های RNAدار که معمولاً دستگاه تنفسی را درگیر می‌کنند، دارد. HMPV یکی از عوامل اصلی ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی در انسان است، به‌ویژه در کودکان خردسال، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف.

این ویروس RNA تک‌رشته‌ای منفی‌گرا دارد و پس از ورود به بدن، به سلول‌های اپیتلیال دستگاه تنفسی متصل می‌شود. با کمک پروتئین‌های سطحی خود، وارد سلول شده و فرآیند تکثیر ویروسی را آغاز می‌کند. در نتیجه، بدن با علائم بالینی گوناگونی مانند سرفه، تب، گرفتگی بینی، گلودرد، برونشیت و در موارد شدیدتر، ذات‌الریه واکنش نشان می‌دهد.

ویروس HMPV در تمام نقاط جهان شیوع دارد و هر ساله میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌سازد. شدت بیماری ممکن است از یک سرماخوردگی خفیف تا مشکلات جدی تنفسی متغیر باشد. بنابراین شناخت دقیق این ویروس و راه‌های پیشگیری و کنترل آن، به‌ویژه در فصل‌های سرد سال، اهمیت بالایی دارد.

علائم بالینی ویروس چینی HMPV

عفونت با ویروس HMPV معمولاً با علائمی ظاهر می‌شود که بسیار شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا هستند. این علائم ممکن است خفیف و گذرا باشند، اما در برخی افراد، به‌ویژه گروه‌های پرخطر، به سرعت پیشرفت کرده و مشکلات جدی‌تری در دستگاه تنفسی ایجاد می‌کنند.

علائم اولیه معمولاً چند روز پس از تماس با ویروس بروز پیدا می‌کنند و شامل موارد زیر هستند:

• سرفه
• تب (خفیف تا متوسط)
• آبریزش بینی یا گرفتگی بینی
• گلودرد و تحریک گلو
• خس‌خس سینه (به‌ویژه در کودکان یا افراد دارای آسم)
• تنگی نفس یا نفس‌تنگی، به‌ویژه هنگام فعالیت
• در برخی موارد نادر، بثورات پوستی

بیشتر افراد، به‌ویژه بزرگسالان سالم، این علائم را به شکل خفیف تا متوسط تجربه می‌کنند و طی چند روز تا یک هفته به‌طور طبیعی بهبود می‌یابند، بدون اینکه نیاز به درمان خاصی باشد.

اما در برخی موارد خاص—به‌ویژه در کودکان زیر ۵ سال، سالمندان بالای ۶۵ سال، و افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای یا ضعف سیستم ایمنی—ویروس HMPV ممکن است به عفونت‌های شدیدتر مانند برونشیت، لارنژیت (التهاب حنجره) و ذات‌الریه منجر شود. در این شرایط، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های دقیق‌تر توصیه می‌شود.

از آن‌جا که این ویروس از طریق تماس تنفسی (سرفه، عطسه و دست آلوده) منتقل می‌شود، شناخت علائم و اقدام سریع در هنگام مشاهده نشانه‌های شدید، نقش مهمی در جلوگیری از گسترش بیماری دارد.

چرا برخی HMPV را یک «ویروس چینی جدید» می‌دانند؟

با وجود اینکه ویروس HMPV نخستین‌بار در هلند شناسایی شد، افزایش ناگهانی موارد ابتلا به این ویروس در پاییز و زمستان اخیر در چین، باعث شد برخی رسانه‌ها از آن به‌عنوان «ویروس جدید چینی» یاد کنند. پوشش گسترده خبری و تصاویر شلوغی بیمارستان‌های چین، شباهت‌هایی به روزهای آغاز پاندمی کرونا ایجاد کرد که این برداشت را تقویت نمود. در واقع، این فقط یک اپیدمی فصلی شناخته‌شده بود که در چین شدت گرفته، نه یک ویروس نوظهور یا مختص آن کشور.

روش‌های انتقال ویروس چینی جدید HMPV

ویروس HMPV مانند بسیاری از ویروس‌های تنفسی، از طریق تماس نزدیک میان افراد منتقل می‌شود. این ویروس در ترشحات دستگاه تنفسی فرد آلوده (مانند بزاق، مخاط بینی و ذرات خارج‌شده هنگام عطسه و سرفه) وجود دارد و به‌راحتی می‌تواند افراد سالم را در معرض ابتلا قرار دهد.

محیط‌های بسته، تجمعات شلوغ و فصل‌های سرد سال (پاییز و زمستان) بهترین شرایط را برای انتقال این ویروس فراهم می‌کنند. شناخت مسیرهای انتقال ویروس به پیشگیری بهتر کمک می‌کند، به‌ویژه در مورد افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان و سالمندان.

راه‌های اصلی انتقال این ویروس:

• ذرات تنفسی هنگام عطسه، سرفه یا حتی صحبت کردن:
  این ذرات ویروسی در هوا پخش شده و در صورت استنشاق توسط فرد سالم، او را آلوده می‌کنند.
• تماس مستقیم با فرد آلوده:
  بوسیدن، در آغوش گرفتن یا استفاده مشترک از وسایل شخصی (مثل لیوان یا قاشق) می‌تواند باعث انتقال ویروس شود.
• لمس سطوح آلوده و سپس لمس چشم، بینی یا دهان:
  ویروس روی سطوح مختلف مانند دستگیره، موبایل، میز و کلیدها برای مدتی فعال می‌ماند و با تماس دست و سپس لمس صورت، وارد بدن می‌شود.
• حضور در فضاهای بسته و فاقد تهویه مناسب:
  مکان‌های شلوغ مانند اتوبوس، مدارس، مهدکودک‌ها یا خانه‌های سالمندان، خطر انتقال را افزایش می‌دهند.
• عدم رعایت بهداشت دست‌ها و تنفس:
  عدم شستشوی دست‌ها پس از حضور در اماکن عمومی یا عدم استفاده از دستمال هنگام عطسه و سرفه، احتمال شیوع ویروس را افزایش می‌دهد.

گروه‌های در معرض خطر

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری شدید ناشی از ویروس HMPV هستند. این گروه‌ها عبارتند از:

• کودکان زیر ۵ سال
• سالمندان بالای ۶۵ سال
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم و COPD
• بیماران سرطانی و افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند
• بیماران مبتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی

تشخیص ویروس HMPV

پس از اینکه دریافتیم ویروس HMPV چیست اکنون به چگونگی تشخیص این ویروس میپردازیم. تشخیص قطعی ویروس HMPV معمولاً از طریق آزمایش‌های مولکولی مانند PCR انجام می‌شود که RNA ویروس را در نمونه‌های ترشحات تنفسی شناسایی می‌کند. روش‌های دیگر شامل کشت ویروس و آنتی‌بادی‌سنجی است که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند. تشخیص به موقع کمک می‌کند تا درمان مناسب سریع‌تر آغاز شود و از شیوع ویروس جلوگیری شود.

آیا HMPV می‌تواند مزمن شود؟

HMPV برخلاف برخی ویروس‌های دیگر، مزمن نمی‌شود. یعنی در بدن باقی نمی‌ماند و باعث عفونت طولانی‌مدت نمی‌شود. اما چند نکته مهم وجود دارد:

• دوره بهبود HMPV ممکن است طولانی‌تر از سرماخوردگی معمولی باشد و در برخی افراد تا ۲ هفته ادامه پیدا کند.
• افراد دارای آسم یا آلرژی ممکن است بعد از ابتلا، سرفه طولانی‌مدت و تحریک راه‌های هوایی داشته باشند که مزمن محسوب نمی‌شود اما آزاردهنده است.
• کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مانند بیماران سرطانی یا افرادی که کورتون طولانی‌مدت مصرف می‌کنند، ممکن است بیش از یک بار در سال به HMPV مبتلا شوند. این حالت «عود» است، نه مزمن شدن ویروس.

بنابراین اگر فردی مرتب دچار سرفه، گلودرد یا بیماری‌های تنفسی می‌شود، مشکل از مزمن شدن HMPV نیست؛ بلکه ضعف ایمنی، تغذیه نامناسب، کمبود خواب، کمبود ویتامین‌ها و بیماری‌های زمینه‌ای نقش بیشتری دارند.

 پیشگیری از HMPV با رعایت چند نکته ساده

ویروس HMPV هنوز واکسن یا درمان خاصی ندارد، بنابراین بهترین راه مقابله با آن، پیشگیری و رعایت اصول بهداشت فردی و محیطی است. این نکات به‌ویژه برای کودکان، سالمندان، بیماران مزمن و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف اهمیت زیادی دارد. از آن‌جایی که ویروس از راه تماس نزدیک یا سطوح آلوده منتقل می‌شود، تقویت عادات بهداشتی روزمره می‌تواند به‌طور مؤثری از گسترش آن جلوگیری کند.

اقدامات مؤثر برای پیشگیری از عفونت با HMPV:

• شست‌وشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون:
  شستن دست‌ها به‌مدت حداقل ۲۰ ثانیه پس از تماس با سطوح عمومی یا پیش از خوردن غذا، احتمال ورود ویروس را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
• پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه:
  استفاده از دستمال کاغذی یا آرنج خم‌شده به‌جای کف دست، مانع از پخش ذرات آلوده در هوا می‌شود.
• اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار:
  در صورت مشاهده علائم تنفسی در اطرافیان، بهتر است فاصله فیزیکی رعایت شود و از روبوسی یا دست‌دادن پرهیز گردد.
• ضدعفونی سطوح و اشیای پرکاربرد:
  تمیز کردن مداوم وسایلی مانند موبایل، دستگیره‌ها، میز کار و وسایل کودک می‌تواند از انتقال غیرمستقیم ویروس جلوگیری کند.
• تهویه مناسب محیط‌های بسته:
  باز گذاشتن پنجره‌ها یا استفاده از تهویه مکانیکی در خانه، محل کار و کلاس‌ها به کاهش تراکم ویروس در هوا کمک می‌کند.
• استفاده از ماسک در مکان‌های شلوغ:
  به‌ویژه در فصل‌های سرد یا در فضاهای عمومی مثل اتوبوس، فروشگاه و مراکز درمانی استفاده از ماسک توصیه می‌شود.

درمان و مدیریت بیماری ناشی از ویروس HMPV

ویروس HMPV درمان اختصاصی و ضدویروسی ندارد و بیشتر مراقبت‌ها حمایتی است. هدف از درمان، کاهش علائم و کمک به بدن برای مقابله با عفونت است تا بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض ممکن شود. از جمله اقدامات کمک کننده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن
• استفاده از تب‌برها و مسکن‌ها جهت کاهش تب و درد
• مراقبت‌های تنفسی مانند بخور و داروهای استنشاقی در صورت بروز تنگی نفس
• تجویز اکسیژن در بیمارانی که دچار کاهش اکسیژن خون می‌شوند
• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی ثانویه
• استراحت در محیط آرام و با تهویه مناسب برای کمک به تقویت سیستم ایمنی

با رعایت این روش‌ها و مراقبت‌های دقیق، بیماران اغلب می‌توانند به‌خوبی بهبود یابند. در صورت تشدید علائم یا بروز مشکلات تنفسی حتماً باید به پزشک مراجعه شود.

تقویت سیستم ایمنی؛ کلید مقابله مؤثر با ویروس‌ها

سیستم ایمنی قوی نقش بسیار مهمی در مقابله با ویروس‌ها، از جمله ویروس HMPV، دارد. تقویت این سیستم با رعایت تغذیه سالم و متنوع، خواب کافی و منظم، انجام ورزش سبک و مدیریت استرس می‌تواند به بدن کمک کند تا بهتر و سریع‌تر با ویروس مقابله کند و علائم بیماری را کاهش دهد.

همچنین، داشتن سیستم ایمنی قدرتمند احتمال ابتلا به عفونت‌های شدید و عوارض ناشی از ویروس را کاهش می‌دهد و روند بهبودی را تسریع می‌کند. بنابراین، توجه به سبک زندگی سالم یکی از بهترین راهکارهای پیشگیری و کنترل بیماری‌های ویروسی است.

راهکارهای تقویت سیستم ایمنی:

• مصرف متنوع میوه و سبزیجات تازه برای دریافت ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها
• خواب کافی و منظم (۷ تا ۸ ساعت در شب)
• فعالیت بدنی منظم و سبک مانند پیاده‌روی روزانه
• کاهش استرس با تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن
• مصرف آب کافی برای حفظ رطوبت بدن
• پرهیز از مصرف زیاد مواد قندی و فرآوری شده
• خودداری از استعمال دخانیات و مصرف الکل
• رعایت بهداشت فردی برای جلوگیری از ابتلا به عفونت‌ها

نقش تغذیه در دوره بیماری

تغذیه مناسب، یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از بیماری‌های پی‌درپی و کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت است. سیستم ایمنی بدون مواد غذایی لازم نمی‌تواند به‌درستی با عفونت‌ها مبارزه کند. سه اصل طلایی در تغذیه دوره بیماری عبارتند از:

۱. دریافت کافی ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها

ویتامین C یکی از مهم‌ترین مواد برای تقویت سیستم ایمنی است. مصرف این موارد توصیه می‌شود:

• پرتقال، لیمو، نارنگی
• کیوی
• فلفل دلمه‌ای
• کلم بروکلی

این مواد سرعت بهبود را افزایش می‌دهند و از التهاب و خستگی ناشی از ویروس جلوگیری می‌کنند.

۲. توجه به ویتامین D و روی (Zinc)

کمبود ویتامین D بدن را مستعد بیماری‌های مکرر می‌کند.
روی (زینک) نیز در عملکرد سلول‌های ایمنی نقش حیاتی دارد. منابع مناسب شامل:

• مغزها
• گوشت قرمز
• حبوبات
• تخم‌مرغ

در بسیاری از بیماران، مصرف مکمل «مولتی ویتامین مینرال» دوره بیماری را کوتاه می‌کند.

۳. مصرف مایعات کافی

کم‌آبی باعث ضعف سیستم ایمنی و طولانی شدن علائم می‌شود. بهترین انتخاب‌ها:

• آب
• دمنوش‌های گیاهی مثل آویشن، زنجبیل، بابونه
• سوپ مرغ

این نوشیدنی‌ها خلط را رقیق می‌کنند و التهاب گلو را کاهش می‌دهند.

۴. محدود کردن قند و غذاهای فراوری‌شده

غذاهای شیرین و سوسیس و کالباس مقاومت بدن را کاهش می‌دهند و التهاب را افزایش می‌دهند. حذف آن‌ها در دوره بیماری ضروری است.

۵. پروتئین کافی

بدن برای ساخت سلول‌های ایمنی جدید به پروتئین نیاز دارد. گزینه‌های مناسب:

• مرغ
• ماهی
• عدس و لوبیا
• ماست یونانی

تفاوت ویروس HMPV با RSV

اگرچه HMPV و RSV هر دو از خانواده ویروس‌های تنفسی هستند و علائم مشابه ایجاد می‌کنند، اما تفاوت‌هایی دارند که بر شدت بیماری، گروه‌های در معرض خطر و روند درمان تأثیر می‌گذارد.

۱. شدت و نوع علائم

RSV معمولاً شدیدتر از HMPV عمل می‌کند، مخصوصاً در نوزادان و سالمندان. این ویروس می‌تواند باعث التهاب شدید راه‌های هوایی، خس‌خس سینه، تنگی نفس و حتی بستری در بیمارستان شود. اما HMPV اغلب علائم مشابه سرماخوردگی تا برونشیت ایجاد می‌کند و شدت آن معمولاً کمتر است، هرچند در افراد با نقص ایمنی می‌تواند شدید شود.

۲. گروه‌های در معرض خطر

RSV بیش از همه برای کودکان زیر دو سال، سالمندان و بیماران قلبی-ریوی خطرناک است. در حالی که HMPV بیشتر در تمام سنین دیده می‌شود و معمولاً شدت متوسط دارد. با این حال، هر دو ویروس می‌توانند در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف عفونت‌های تکرار شونده ایجاد کنند.

۳. شیوع و زمان بروز

RSV در فصل پاییز و زمستان به اوج می‌رسد، اما HMPV معمولاً کمی دیرتر یعنی در اواخر زمستان و اوایل بهار شایع می‌شود. این الگو باعث می‌شود فردی که چند هفته قبل RSV گرفته، ممکن است دوباره با HMPV بیمار شود.

۴. امکان تشخیص و درمان

درمان هر دو ویروس مشابه است و بیشتر بر کنترل علائم، استراحت و پیشگیری از عفونت‌های ثانویه تمرکز دارد. اما RSV تست تشخیصی دقیق‌تر و شناخته‌شده‌تری دارد، در حالی که HMPV کمتر مورد آزمایش قرار می‌گیرد و بیشتر به‌صورت بالینی تشخیص داده می‌شود.

مقایسه ویروس HMPV با سایر ویروس‌های تنفسی

سوالات متداول

۱. ویروس HMPV چقدر مسری است؟

ویروس HMPV از طریق تماس نزدیک با ترشحات تنفسی فرد بیمار منتقل می‌شود و می‌تواند به سرعت در محیط‌های بسته منتشر شود. این ویروس به آسانی از طریق عطسه، سرفه یا صحبت کردن پخش می‌شود.

۲. آیا واکسنی برای ویروس HMPV وجود دارد؟

فعلاً واکسن اختصاصی برای ویروس HMPV در دسترس نیست اما تحقیقات گسترده‌ای برای ساخت واکسن در جریان است. امید می‌رود واکسن‌های موثر در آینده نزدیک ارائه شوند.

۳. درمان قطعی برای ویروس HMPV چیست؟

هیچ درمان ضدویروسی خاصی برای HMPV وجود ندارد و درمان بیشتر حمایتی است. استراحت، مصرف مایعات و کنترل علائم راهکارهای اصلی برای مدیریت بیماری هستند.

۴. ویروس HMPV بیشتر چه کسانی را مبتلا می‌کند؟

کودکان خردسال، سالمندان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض عفونت HMPV هستند. این گروه‌ها ممکن است بیماری شدیدتری از ویروس دریافت کنند.

۵. چگونه می‌توان از ابتلا به ویروس HMPV پیشگیری کرد؟

رعایت بهداشت دست‌ها، استفاده از ماسک و اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار بهترین راه‌های پیشگیری هستند.

۶. تفاوت ویروس HMPV با آنفولانزا چیست؟

ویروس HMPV و آنفولانزا ساختار ژنتیکی متفاوتی دارند و شدت بیماری آنفولانزا معمولاً بیشتر است. آنفولانزا واکسن دارد ولی HMPV هنوز واکسن اختصاصی ندارد.

 جمع‌بندی

در پاسخ به سوال ویروس HMPV چیست توضیح دادیم که این ویروس یکی از عوامل مهم بروز عفونت‌های دستگاه تنفسی است که به ویژه در کودکان خردسال، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف شیوع بالایی دارد. این ویروس معمولاً از طریق قطرات تنفسی و تماس نزدیک منتقل می‌شود و باعث بروز علائمی مانند سرفه، تب، گرفتگی بینی و در موارد شدیدتر ذات‌الریه و برونشیت می‌شود. شیوع آن بیشتر در فصول سرد سال دیده می‌شود و می‌تواند بار بیماری قابل توجهی به ویژه در جمعیت‌های آسیب‌پذیر ایجاد کند.

از آنجا که هنوز درمان اختصاصی یا واکسن مؤثری برای این ویروس وجود ندارد، پیشگیری از طریق رعایت نکات بهداشتی، از جمله شستن مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک در محیط‌های پرجمعیت و دوری از تماس با افراد بیمار اهمیت زیادی دارد. همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه سالم، استراحت کافی و پرهیز از استرس می‌تواند به کاهش شدت بیماری کمک کند و روند بهبودی را تسریع نماید.