یائسگی زودرس چیست؟ * خوب است یا بد؟!

یائسگی امری کاملا طبیعی در روند افزایش سن خانم‌هاست. هر خانمی با افزایش سن و پیری یائسگی را تجربه می‌کند. اما چیزی که نگران کننده به نظر می‌رسد، یائسگی زودرس است. همانطور که از اسمش هم پیداست به این معنی است که یائسگی زودتر از زمان طبیعی اتفاق بیوفتد. این امر برای خانم‌ها بسیار نگران‌کننده است. از این رو ما در این مقاله از داروخانه انصار (دکتر مریم امجدی) به بررسی اینکه یائسگی زودرس چیست؟ و علائم و روش درمان آن پرداختیم.

یائسگی به چه معناست؟

یائسگی زمانی است که با گذر از تغییرات هورمونی، پریود نمی‌شوید. تخمدان‌های شما دیگر هورمونی به نام استروژن تولید نمی‌کنند و هر ماه تخمک آزاد نمی‌کنند. خانم‌‎ها معمولاً در حدود 51 سالگی یائسه می‌شوند. هر زمانی کم‌تر از این سن را یائسگی زودرس می‌نامند.

به طور کلی در تعریف یائسگی باید گفت که سطح استروژن در بدن شما کاهش می‌یابد و باعث می‌شود که تخمک گذاری متوقف و دوره‌های ماهانه شما کمتر و در نهایت متوقف شود. این روند ممکن است چند ماه یا چند سال طول بکشد و یا حتی ممکن است ناگهان متوقف شود.

یائسگی زودرس چیست؟

پس از درک مفهوم یائسگی، دانستن اینکه یائسگی زودرس چیست؟ برای شما راحت‌تر خواهد بود. به طور کلی یائسگی زودرس زمانی است که یائسگی قبل از 45 سالگی اتفاق می‌افتد. یائسگی زودرس می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد و بیشتر اوقات علت آن مشخص نیست. همچنین می‌تواند طبیعی یا به عنوان پاسخ به درمان‌های خاص اتفاق بیفتد. به عنوان مثال رادیوتراپی و شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود، می‌تواند باعث نارسایی زودرس تخمدان شود که به نوبه خود منجر به یائسگی زودرس می‌شود.

دلایل یائسگی زودرس چیست؟

دلایلی وجود دارد که چرا یائسگی شما ممکن است زود شروع شود، اما برای اکثر خانم‌ها، هیچ دلیل شناخته شده‌ای وجود ندارد. در ادامه ما به بررسی دلایل یائسگی زودرس در اکثر خانم‌ها پرداختیم.

یکی از شایع ترین دلایل یائسگی زودرس این است که تخمدان‌ها، تولید تخمک و هورمون استروژن را متوقف می‌کنند که گاهی اوقات نارسایی زودرس تخمدان نامیده می‌شود.

برخی از شرایطی که می‌توانند باعث یائسگی زودرس شوند عبارتند از:

1. علل ژنتیکی! جایی که ژن‌هایی که به ارث برده‌اید منجر به یائسگی زودرس می‌شود.
2. عفونت‌هایی که می‌تواند به تخمدان‌ها آسیب برساند. از جمله مالاریا، سل و اوریون
3. بیماری‌های خود ایمنی، که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های طبیعی بدن آسیب می‌رساند.

یائسگی زودرس: تفاوت‌ها و شباهت‌ها با یائسگی طبیعی

هر دو نوع یائسگی زودرس و یائسگی طبیعی از نظر بیولوژیکی به یک مرحله مشابه در زندگی زنان اشاره دارند، اما در زمان وقوع و برخی ویژگی‌ها تفاوت‌هایی دارند. از طرفی یائسگی طبیعی معمولاً در حدود 50 سالگی رخ می‌دهد و به تدریج کاهش سطح هورمون‌ها و توقف قاعدگی را شامل می‌شود.

در مقابل، یائسگی زودرس در سنین پایین‌تری و به طور ناگهانی‌تر اتفاق می‌افتد. از نظر علائم فیزیکی و روانی، هر دو نوع یائسگی می‌توانند با گرگرفتگی، تعریق شبانه، کاهش میل جنسی، و تغییرات خلقی همراه باشند. با این حال، زنان مبتلا به یائسگی زودرس ممکن است با اضطراب بیشتری مواجه شوند زیرا این اتفاق در سنین کمتر از حد انتظار برای بسیاری از افراد رخ می‌دهد.

یائسگی زودرس در اثر عوارض درمان

در دومین بخش از دلایل یائسگی زودرس چیست؟ به یائسگی در اثر عوارض درمان پزشکی می‌رسیم. یائسگی زودرس همچنین می‌تواند ناشی از درمان پزشکی برای شرایط یا بیماری‌های دیگر مانند سرطان باشد. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. شیمی درمانی و رادیوتراپی: با استفاده از دوزهای بالاتر شیمی درمانی یا هنگامی که رادیوتراپی در نزدیکی تخمدان‌ها انجام می‌شود، خطر یائسگی بیشتر می‌شود.
2. درمان هورمونی: از این نوع درمان معمولا برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شود. بسته به نوع و دوز دارو، این مورد ممکن است موجب یائسگی زودرس شود.
3. جراحی روی تخمدان‌ها: در آخرین مورد نیز جراحی روی تخمدان‌ها می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، یائسگی بلافاصله شروع می‌شود.

البته نگران نباشید. چرا که اگر ممکن است درمانی داشته باشید که می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود، پزشک شما قبل از شروع درمان در مورد نتایج احتمالی آن با شما صحبت خواهد کرد. در نهایت شما تصمیم گیرنده نهایی خواهید بود.

علائم یائسگی زودرس چیست؟

در بین علائم یائسگی و علائم یائسگی زودرس تفاوتی وجود ندارد. یکی از واضح‌ترین علائم یائسگی زودرس، تغییر در الگوی منظم قاعدگی است. این مورد می‌تواند در هر خانی متفاوت باشد. یعنی ممکن است برای شخصی سنگین‌تر و برای شخصی دیگر سبک‌تر باشد. این امر ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که قاعدگی شما به طور کامل متوقف شود. اما علاوه بر این علائم دیگری نیز برای یائسگی زودرس وجود دارند. سایر علائم رایج عبارتند از:

• عفونت های ادراری
• سردرد و درد مفاصل
• گرگرفتگی و تعریق در شب
• کاهش علاقه به رابطه جنسی
• اضطراب، تغییرات خلقی و مشکلات خواب
• خشکی واژن و ناراحتی در حین رابطه جنسی
• مشکلات حافظه و تمرکز (اغلب به عنوان “مه مغزی” توصیف می‌شود).

توجه: نارسایی زودرس تخمدان در حدود 1٪ از زنان زیر 40 سال و حدود 0.1٪ زیر 30 سال اتفاق می‌افتد.

آزمایش تشخیص یائسگی زودرس

بله، با گذراندن دوران یائسگی، تخمدان‌های شما استروژن کمتری تولید می‌کنند که به این معنی است که سطح هورمون‌های محرک فولیکول (FSH) در بدن افزایش می‌یابد. آزمایش یائسگی می‌تواند افزایش سطح FSH را تشخیص دهد و به شما بگوید که آیا یائسگی را شروع کرده‌اید یا خیر.

بنابراین در صورتی هر کدام از علائم یائسگی را تجربه کردید، می‌توانید با انجام آزمایشی یائسگی زودرس خود را بررسی کنید. البته علائمی که در بخش علائم یائسگی زودرس چیست؟ گفتیم، معمولا در بارداری نیز پیش می‌آیند. اما شما برای اطمینان، می‌توانید آزمایش یائسگی را انجام دهید.

آیا بارداری در یائسگی زودرس ممکن است؟

با توجه به توضیحی که در بخش یائسگی زودرس چیست؟ دادیم، دیدیم که اثرات یائسگی به صورت مستقیم با تخمک‌ها در ارتباط است. از این رو سوالی که برای اکثر خانم‌ها پیش می‌آید این است که آیا بعد از یائسگی می‌توانم باردار شوم یا خیر؟

اگر جوان تر هستید، و به خصوص اگر قصد بچه دار شدن دارید، طبیعی است که نگران تأثیرات یائسگی زودرس بر باروری خود باشید. یائسگی بر توانایی شما برای بچه دار شدن تأثیر می‌گذارد، مهم نیست چه زمانی آن را پشت سر می‌گذارید.

زمانی که یائسگی را پشت سر می گذارید، معمولا هر ماه تولید تخمک (تخمک گذاری) را متوقف می کنید. این بدان معناست که شما نمی‌توانید به طور طبیعی باردار شوید. اما نگران نباشید؛ روزنه‌های امید هنوز باز هستند.

روش بارداری در دوران یائسگی

اگر یائسگی زودرس را تجربه می‌کنید و می‌خواهید بچه دار شوید، ممکن است به IVF یا سایر تکنیک‌های پزشکی برای کمک به بارداری نیاز داشته باشید. با پزشک عمومی یا متخصص باروری صحبت کنید تا بهترین روش‌ها را برای خودتان بیاموزید.

همچنین اقلیتی از زنان، یعنی حدود 5 تا 10 درصد می‌توانند در دوران یائسگی تخمک تولید کنند و هنوز هم می‌توانند باردار شوند. این هم خبری خوب و هم خبری بد است. برای کسانی که مشتاقند بچه دار شوند، این خبری عالی است. اما برای کسانی که دیگر قصد بچه دار شدن را ندارند، تخمک‌گذاری پس از یائسگی امری ناراحت کننده است.

آیا یائسگی زودرس قابل پیشگیری است؟

در حال حاضر، یائسگی زودرس به طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت برخی اصول و مراقبت‌های بهداشتی، می‌توان از بروز آن یا حداقل از شدت علائم آن کاست. اقدامات پزشکی مانند مشاوره ژنتیکی، مدیریت استرس، و درمان‌های هورمونی در صورت نیاز می‌توانند به کنترل فرآیند یائسگی و کاهش تاثیرات منفی آن کمک کنند. همچنین، زنان باید با رعایت سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل، و مدیریت مناسب شرایط پزشکی خود، از پیشرفت مشکلات مرتبط با یائسگی زودرس جلوگیری کنند.

نقش تغذیه و سبک زندگی در پیشگیری از یائسگی زودرس

تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم می‌توانند به طور مؤثری از بروز یائسگی زودرس جلوگیری کنند. مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند به حفظ تعادل هورمونی کمک کرده و علائم یائسگی را کاهش دهد. میوه‌ها و سبزیجات رنگی، ماهی‌های چرب، و مواد غذایی غنی از ویتامین D و E از جمله منابع غذایی مفید در این زمینه هستند. این مواد می‌توانند از تخریب سلولی جلوگیری کرده و به سلامت تخمدان‌ها کمک کنند.

ورزش منظم نیز به کاهش علائم یائسگی زودرس کمک می‌کند. فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی و یوگا، به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند، که از علائم رایج یائسگی زودرس به شمار می‌روند. همچنین، ورزش به حفظ سلامت قلبی و عروقی، توده عضلانی و کاهش چربی بدن کمک می‌کند، که می‌تواند عوارض ناشی از یائسگی زودرس را کاهش دهد.

مدیریت استرس و کاهش مصرف کافئین و الکل نیز از عوامل کلیدی در پیشگیری از یائسگی زودرس هستند. استرس مزمن می‌تواند موجب اختلالات هورمونی شود و مصرف بیش از حد کافئین و الکل تأثیرات منفی بر سلامت روان و هورمونی دارد. تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و تنفس عمیق می‌توانند به تعادل هورمونی کمک کرده و علائم یائسگی را به حداقل برسانند.

یائسگی زودرس و تاثیر آن بر سلامت روان

یائسگی زودرس به توقف طبیعی قاعدگی قبل از 40 سالگی گفته می‌شود. این وضعیت به دلیل کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن زنان ایجاد می‌شود. علل این پدیده ممکن است شامل عواملی چون ژنتیک، بیماری‌های خاص، درمان‌های پزشکی (مانند شیمی‌درمانی یا جراحی تخمدان‌ها) یا استرس‌های شدید زندگی باشد. در این مرحله، علاوه بر علائم جسمی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه، تغییرات عمده‌ای در سلامت روانی فرد نیز مشاهده می‌شود.

افسردگی

یکی از مشکلات رایج در زنان مبتلا به یائسگی زودرس، افسردگی است. کاهش هورمون‌های استروژن می‌تواند به کاهش سطح سروتونین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی که مسئول احساس شادی و آرامش هستند، منجر شود. این موضوع باعث می‌شود فرد به راحتی احساس بی‌حالی، غمگینی، و کمبود انرژی کند.

اضطراب

اضطراب از دیگر مشکلات روحی است که بسیاری از زنان با یائسگی زودرس مواجه می‌شوند. عدم تعادل هورمونی می‌تواند تأثیرات شدیدی بر سیستم عصبی و واکنش‌های استرس‌زای بدن داشته باشد. این اضطراب معمولاً به صورت نگرانی‌های مداوم، نگرانی از آینده، و ترس‌های غیرقابل توجیه بروز می‌کند.

اختلالات خواب

بسیاری از زنان در دوران یائسگی زودرس با مشکلات خواب مانند بی‌خوابی یا بیدار شدن‌های مکرر در شب روبه‌رو می‌شوند. این مشکل به دلیل تغییرات هورمونی و نوسانات دمای بدن به‌ویژه در شب‌ها، تشدید می‌شود. اختلالات خواب می‌تواند باعث افزایش خستگی، کاهش تمرکز، و بروز مشکلات عاطفی بیشتر شود.

کاهش اعتماد به نفس

یکی دیگر از تاثیرات روانی یائسگی زودرس کاهش احساس جذابیت و اعتماد به نفس است. تغییرات جسمی ناشی از کاهش هورمون‌ها مانند خشکی پوست، ریزش مو، و تغییرات وزنی می‌تواند باعث احساس ناخوشایندی در بدن و کاهش خودارزشی شود. این مسئله می‌تواند به انزوای اجتماعی، افسردگی و اضطراب بیشتر منجر شود.

نوسانات خلقی

زنان مبتلا به یائسگی زودرس معمولاً نوسانات خلقی زیادی را تجربه می‌کنند. این تغییرات می‌تواند به صورت احساسات غم، شادی یا عصبانیت ناگهانی بروز کند که بدون هیچ دلیلی تغییر می‌کند. این وضعیت می‌تواند روابط اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی شود.

در مجموع، یائسگی زودرس نه تنها تغییرات فیزیکی قابل توجهی را به دنبال دارد، بلکه تأثیرات زیادی بر سلامت روان فرد نیز می‌گذارد. بسیاری از این تغییرات هورمونی و روانی می‌توانند با کمک درمان‌های هورمونی، مشاوره روان‌شناسی، و مراقبت‌های پزشکی کنترل شوند.

درمان یائسگی زودرس

اگر علائم یائسگی شما بر زندگی روزمره‌تان تأثیر می‌گذارد و شما را از انجام وظایف باز می‌دارد، گزینه‌های درمانی وجود دارد که باید در نظر بگیرید. در این بخش از مقاله یائسگی زودرس چیست؟ به طور کامل به روش‌های درمان یائسگی زودرس پرداخته‌ایم.

1- درمان جایگزینی هورمونی (HRT)

مصرف استروژن برای جایگزینی سطوح رو به کاهش در بدن می‌تواند به تسکین علائم مرتبط با یائسگی کمک کند. HRT به صورت قرص، چسب و ژل موجود است که می‌توانید روی پوست خود اعمال کنید. اگرچه این درمان موثر است اما عوارض جانبی نیز دارد و برای برخی از زنانی که سابقه سرطان سینه داشته‌اند، توصیه نمی‌شود. البته این درمان بیشتر برای تسکین علائم یائسگی است و نه درمان کامل آن.

2- استروژن واژن

این درمان به کاهش خشکی یا ناراحتی واژن در حین رابطه جنسی کمک می‌کند. همانطور که گفته شد، خشکی واژن یکی از علائم رایج یائسگی زودرس است که می‌تواند بر رابطه جنسی و عاطفی در زندگی مشترک تاثیر بگذارد. اما جای نگرانی نیست. درمان دوم ما در این مقاله یائسگی زودرس چیست؟، راه حلی برای شماست.

این درمان به شکل قرص، پساری، کرم یا حلقه واژینال داخل واژن گذاشته می‌شود و می‌توان در کنار روش درمانی HRT از آن استفاده کرد. جینا شکلی از استروژن واژن است که بدون نسخه در دسترس است، وقتی در واژن قرار داده شود به تسکین و درمان خشکی واژن کمک می‌کند. مرطوب کننده‌ها و روان کننده‌های واژن بدون نسخه نیز می‌توانند به کاهش خشکی واژن کمک کنند.

3- داروهای ضد افسردگی

افسردگی و تغییرات خلق و خو نیز یکی از تغییرات اساسی یائسگی زودرس است. این تغییر می‌تواند رابطه عاطفی را در زندگی مشترک و حتی روابط اجتماعی و کاری را دچار اختلال کند. بنابراین باید برای درمان علائم افسردگی در اثر یائسگی زودرس اقدام کنید.

همچنین اگر بیش از حد معمول احساس اضطراب می‌کنید، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید تا احساس بهتری داشته باشید، اطمینان حاصل کنید که استراحت کافی دارید، ورزش منظم و انجام سایر فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند یوگا می‌تواند به بهبود خلق و خوی شما کمک کند.

⚠ توجه: قبل از تصمیم گیری در مورد یک روش درمان، باید با پزشک عمومی خود در مورد اینکه کدام گزینه برای شما مناسب‌تر است صحبت کنید، زیرا آن‌ها می‌توانند در مورد عوارض جانبی و مزایای هر یک با شما صحبت کنند.